راهکار های نوین حفاظت از ژئوممبران در برابر حمله حشرات و حیوانات
ورق‌های ژئوممبران یکی از مهم‌ترین اجزای پروژه‌های عمرانی، محیط‌زیستی و صنعتی محسوب می‌شوند. این لاینرهای مقاوم، وظیفه جلوگیری از نشت مایعات و حفاظت از خاک و منابع آب زیرزمینی را بر عهده دارند. با وجود استحکام بالای ژئوممبران‌ها، یکی از چالش‌های اصلی در اجرای آن‌ها، آسیب ناشی از حیوانات و حشرات است. این موضوع اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تواند منجر به خسارات مالی و محیطی گسترده شود.
چرا حیوانات به ژئوممبران آسیب می‌زنند؟
رفتار طبیعی حیوانات
حیوانات به طور مستقیم به دنبال آسیب زدن به ژئوممبران نیستند. اغلب، این آسیب‌ها به صورت تصادفی و در مسیر دستیابی به غذا یا پناهگاه رخ می‌دهند. برای مثال:
گوزن‌ها هنگام تلاش برای خروج از مخزن یا حوضچه، با سم‌های خود سطح لاینر را خراش می‌دهند.
خرس‌ها به دلیل بوی مواد آلی مدفون زیر لاینر، اقدام به کندن آن می‌کنند.
کایوت‌ها در شیب خاکریز، لاینر را سوراخ کرده و زیر آن تونل می‌زنند تا لانه‌ای امن و بدون یخ‌زدگی بسازند.
نمونه‌های خسارت
یکی از جدی‌ترین موارد مربوط به سنجاب‌های زمینی، سگ‌های دشتی و گونه‌های مختلف موش کور است. این جانوران با ایجاد سیستم‌های تونلی در خاکریزها، علاوه بر تضعیف سازه، لاینر را نیز سوراخ می‌کنند. در نتیجه، آب وارد تونل‌ها شده و نشت گسترده‌ای به وجود می‌آید. این نوع آسیب در پروژه‌های سدسازی و حوضچه‌های نگهداری آب بسیار خطرناک است.
عوامل جذب‌کننده حیوانات به ژئوممبران
وجود مواد آلی
چوب، ریشه درختان، فضولات دامی یا بقایای مواد آلی زیر لاینر باعث می‌شود حیوانات تصور کنند منبع غذایی در آنجا وجود دارد. در چنین شرایطی، حتی مقاوم‌ترین ژئوممبران‌ها نیز نمی‌توانند مانع تلاش حیوانات برای رسیدن به هدف شوند.
ترکیبات شیمیایی در پلاستیک
برخی افزودنی‌های موجود در پلاستیک‌ها، مانند روغن سویای اپوکسید شده یا استئارات‌ها، می‌توانند به‌طور فرضی جاذب باشند. گرچه تحقیقات علمی قطعی در این زمینه وجود ندارد، اما نرمی برخی انواع PVC باعث می‌شود حیوانات راحت‌تر آن را بجوند.
راهکارهای حفاظت از ورق ژئوممبران
ایجاد سد زیستی (Biotic Barrier)
یکی از مؤثرترین روش‌ها، حفر ترانشه‌ای به عمق حدود ۱.۵ متر در بالای خاکریز و پر کردن آن با سنگ‌های درشت (۷۵ تا ۱۰۰ میلی‌متر) است. این سد زیستی مانع پیشروی جانوران حفار می‌شود، زیرا تونل‌زدن در این شرایط انرژی‌بر و غیرممکن خواهد بود.
استفاده از موانع فیزیکی
راهکارهای دیگر شامل:
کارگذاری توری گالوانیزه مدفون‌شده
هسته خاکریز با سنگ‌های درشت
ایجاد جاده آسفالتی روی خاکریز
این موانع، دسترسی حیوانات به ژئوممبران را به حداقل می‌رسانند.
پاکسازی محیط اطراف لاینر
نباید در مجاورت لاینر، علف، درخت یا خاک آلی وجود داشته باشد. محیط باید کاملاً استریل و عاری از منابع غذایی احتمالی باشد. هرچه عوامل جذب‌کننده کمتر باشد، خطر آسیب نیز کاهش می‌یابد.
استفاده از افزودنی‌ها و بازدارنده‌ها
برخی تولیدکنندگان، پلاستیک‌ها و روکش‌هایی را با افزودنی‌های خاص یا عصاره فلفل تند تولید می‌کنند تا جوندگان و حشرات دور بمانند. همچنین امکان افزودن حشره‌کش به پلاستیک‌ها وجود دارد، هرچند در تولیدات غذایی این روش محدودیت دارد.
نتیجه‌گیری؛ بهترین راهکار برای حفاظت از ژئوممبران
حفاظت از ورق ژئوممبران در برابر آسیب حیوانات و حشرات، نیازمند شناخت رفتار حیوانات، حذف عوامل جذب‌کننده و استفاده از موانع فیزیکی است. اگرچه افزودنی‌های شیمیایی می‌توانند کمک‌کننده باشند، اما تجربه نشان داده است که ایجاد سد زیستی و پاکسازی کامل محیط اطراف لاینر بهترین و پایدارترین راهکار است.
گروه صنعتی ژئوساز با تجربه گسترده در طراحی و اجرای سیستم‌های ژئوممبران، آماده ارائه مشاوره تخصصی و اجرای پروژه‌های مقاوم در برابر تهدیدات حیوانی و محیطی است. استفاده از دانش فنی روز و بهره‌گیری از راهکارهای مهندسی، تضمین‌کننده طول عمر و کارایی ژئوممبران‌ها خواهد بود.